De kracht van de lach: humor onmisbaar bij provocatief coachen

Humor speelt een onmisbare rol binnen provocatieve coaching. Een provocatieve grap is meestal verrassend en soms shockerend. Het roept in elk geval altijd een emotie op. De cliënt gaat daardoor meer overeind zitten en let beter op. Lees verder over de kracht van de lach en laat je inspireren door een praktijkvoorbeeld van provocatief coachen met humor.

Humor lijkt heel eenvoudig. Iemand maakt een grap en een ander schiet in de lach. Maar in feite is sprake van een heel complex proces. Lachen heeft invloed op de stress- en gelukshormonen en is daarom een heel goed en snel middel om stress te verlagen en het immuunsysteem te versterken. Dankzij humor kan je jouw cliënt helpen om een betere balans te vinden tussen het hoofd en overweldigende emoties. Door de humoristische houding die de cliënt aanneemt ten aanzien van zichzelf, anderen en het leven ontstaat er een beweging van rigiditeit naar psychologische flexibiliteit.

Een provocatief coach hoeft niet aan de lopende band grappen te maken. Belangrijker is dat een coach de humor weer te vinden in situaties, ook al lijken die op het eerste gezicht misschien uitzichtloos. Met humor maak je als coach verbinding met je cliënt. Door humor breng je jouw warmte dichtbij terwijl je de provocatie verzacht.

Humor bevindt zich meestal op de rand van een spanningsveld tussen wanhoop en opluchting. Bij problemen, irrationele opvattingen of stress zijn die randen vaak duidelijk aanwezig. De coach zoekt de randen op en maakt daar de grap over. Humor tijdens coaching is pas werkzaam als deze raakt aan wat voor de cliënt wezenlijk belangrijk is.

Provocatief coachen is gebaseerd op de rotsvaste overtuiging dat je cliënt waardig en weerbaar is. De belangrijkste regel van provocatieve humor is dat deze nooit tegen personen is gericht. Frank Farrelly, de grondlegger van de provocatieve therapie, zei ooit: ‘I don’t make fun of people. I make fun of the ideas that imprison people.’ Als coach kan je verschillende soorten humor inzetten. Denk hierbij aan overdrijvingen, imitatie, spot, verdraaiingen, sarcasme en ironie. Hoewel de provocatieve coach soms heel heftige dingen zegt, gaan zijn meningen altijd vergezeld van zijn gezichtsuitdrukking, een vette knipoog, de klank van zijn stem, enzovoorts.

Om de humor in een situatie te kunnen benoemen en in te zetten in gesprekken, moeten coaches die humor wel zien. Het vermogen om dit te kunnen vraagt om speciale vaardigheden van de coach. Binnen provocatieve coaching worden geen methoden aangeboden om grappen te maken. Er is geen stappenplan. De reden daarvoor is dat humor spontaniteit vereist. Het werkt alleen als de coach inspeelt op het moment en werkt met wat zich aandient. Je moet dus flink kunnen improviseren. Dat leer je alleen door ervaring op te doen.

Hoe kan je als coach bewust humor inzetten om vorm te geven aan het coachproces? Je leest het in onderstaand voorbeeld:

Coachee: ‘Er zijn dus twee elektronicazaken geopend bij mij in de buurt. Daardoor is de vraag in mijn zaak gewoon afgenomen. Ik kan wel opdoeken zo! Weet je wel hoe moeilijk het is om als vrouw een zaak te runnen in een mannenwereld? En wat het me gekost heeft om hier te komen? Dat ga ik niet zomaar opgeven.’

Coachee (lacht): ‘Ja, ja. En dan moet ik bescheiden opzijstappen terwijl de mannen het voortouw nemen?’

Coach: ‘Precies. Zet die elektronica toch aan de kant en begin gewoon een poppenwinkel. Of iets met borduren of zo.’

Coachee: ‘Ja, dat zou jij wel willen als man. Ben je soms bang voor concurrentie of zo?’

Coach: ‘Uh, je moet ons mannen vooral niet tegenspreken, want daar kunnen we helemaal niet tegen.’

Coach: ‘Ja, natuurlijk. Zo werkt het, toch? Wij doen net alsof jij raar bent en dan hoop ik eigenlijk dat jij ons mannen geen strobreed in de weg legt. Heeft het al een beetje effect?’

Coachee: ‘Nee, nog niet. Maar dit is dus wat ik al jaren tegenkom.’

Coach: ‘En ik vind het heel knap dat jij je daartegen blijft verzetten. Door alleen maar elektronica te blijven verkopen en je aanbod niet te verbreden naar waar meer vraag naar is ga je de strijd aan met die dominante mannen. Zelfs als je daardoor over de kop gaat. Je laat je toch niet kennen. Kom op, wees een vent.’ 

Coachee: ‘Ja, ik weet wel dat het bedrijfsmatig verstandiger is om mijn aanbod te verbreden, maar ik laat me toch niet wegjagen door een stel mannen?’

Coach: ‘Zou ik ook niet doen. Vastbijten in een plan dat niet meer werkt tot je failliet gaat. Dat moet je doen. Als een echte vent. Ik bedoel: je gaat dan wel failliet, maar je hebt in elk geval de strijd met de man niet opgegeven. En dat is ook wat waard.’

Coachee: ‘Ik moet meer kiezen voor mezelf in plaats van tegen de concurrent te zijn.’

Coach: ‘Nou, ik hoopte eigenlijk dat jij je identiteit bepaalt door tegen mannen te zijn en dan failliet gaat. Misschien is er dan een leuke man die jou kan redden of zo?’

Coach: ‘Drie elektronicazaken die gerund worden door vrouwen? En wat moeten wij mannen dan?’

Coachee: ‘Een poppenzaak beginnen of zo? Of iets met borduren of zo? Misschien is er een leuke vrouw die je kunt redden?’